Тутэйшыя. Выбраныя творы (сборник)

Прочитал пьесу в переводе Валентина Тараса, рекомендую. Сложно описать состояние людей, которые живут в городе, переходящем то к немцам, то к полякам, то к большевикам в течение буквально пары лет, однако у Янки Купалы, на мой взгляд, это получилось. Можно ли винить людей в том, что они приспосабливались к любой власти? Не знаю. Но вот эта фраза мне показалась отвратительно знакомой:

А у меня — хе-хе-хе! — пане профэссор, душа реальная: кто мне лучше платит, тому и служу, и чхал я на всякие идеи. У меня линия жизни прямая.

Сейчас это может звучать как "Семью-то кормить надо" (популярна среди полицейских или, например, чмошников из чопа в Шиесе) или как-то по другому, но смысл остаётся, к сожалению, прежним... И, кажется, свободной не стала ни Россия, ни Беларусь...

Паміж пустак, балот беларускай зямлі, На ўзбярэжжы ракі шумнацечнай. Дрэмле памятка дзён, што ў нябыт уцяклі, Удзірванелы курган векавечны.

Дуб галлё распусціў каранасты над ім. Сухазелле у грудзі ўпілося; Вецер стогне над ім уздыханнем глухім, – Аб мінуўшчыне ў жальбах галосе.

Радкі, якія мы кожны раз чытаем на размінцы перад рэпетыцыяй у тэатры. Нядаўна звярнуў увагу, што "Курган" Янка Купала ўзвёў Сяргею Палуяну, які пазбавіўся жыцця праз павешанне ў 20 год, і менавіта апошняму прысвечана паэма 1910 года. Жанр - ліра-эпічная паэма, у якой паказаны моцны, нясхільны перад перашкодамі герой (Гусляр), а таксама глыбокія перажыванні аўтара. Менавіта такім па характары мусіў быць малады пісьменнік Сяргей Палуян, тэксты якога пра адраджэнне нашай мовы і культуры цэнзары прыбіралі з друку, а…

Апошняя па часе напісання п'еса Янкі Купалы (1922 г.), але не апошняя па значнасці. Для аўтара ўласцівы загадкавасць і падтэксты, а савецкая ўлада патрабавала катэгарычнасці і яснасці, таму велічыню твора мы можам зразумець толькі з цягам часу. У "Тутэйшых" у 4-х дзеях паказана 2 гады з гісторыі Беларусі з вялікім спектрам падзей (германская, польская, бальшавіцкая ўлады), але твор застаецца актуальным і сёння. Жанр твора - трагікамедыя, бо смехам напоўнена жыццё Мікіты Зносака (Нікіція Зносілова) у доме маці Ганулі Зносчыхі. Ён то прымяраў на сябе пажарніцкую форму, то вучыў замежныя мовы, то беларускую (узнікаюць праблемы з націскамі), то цягаў вазок з дакументамі, то хаваў гарэлку, то гандляваў валютай, то іншымі дэфіцытамі, то падаўся ў часовыя начальнікі, то займаўся…

У розныя часы Беларусь хацелі забраць сабе то немцы, то рускія, то яшчэ хто-небудзь. І было вельмі шмат людзей такіх, як галоўны герой гэтай п'есы. Гэтыя людзі адракаліся ад сябе, ад свай краіны і падстройваліся пад тых, хто захоплівае краіну. Гэтыя людзі ўжо нават не лічылі сябе беларусамі. На жаль, такія людзі ёсць зараз... Я заўважыла, што амаль у кожным творы таго часу ў герояў ёсць нейкія "каронныя" фразачкі, якія яны пастаянна кажуць. У "Тутэйшых" гэта: "Меджду протчым")) А яшчэ цікавыя героі - два вучоныя, заходні і ўсходні. Яны задаюць аднолькавыя пытанні, але адказы запісваюць па-рознаму, крыху змяняючы так, як ім выгодней.

То же на русском:)

В разные времена Беларусь хотели забрать себе то немцы, то русские, то еще кто-нибудь. И было очень много людей таких, как главный герой…

Беларусь - страна, на которой пролито очень много слез, и сколько бы мы не спорили, кто из наших соседей виноват в этом больше, результат все тот же: каждый сантиметр земли пропитан кровью погибших... Янку Купалу часто называют песняром Беларуси, а пьеса "Тутэйшыя" - один из ярчайших бриллиантов его творчества. Это произведение о том, как люди и страна оказались снова в смутное и тяжелое время, как это меняло их судьбы и внутренний мир. Хоть и прочитана пьес была в свое время в рамках школьной программы, но я очень рада, что встретилась с ней. Это был еще один элемент для понимания своего народа и своей страны. Только вот очень грустный кусочек мозаики...

Есть такое расхожее (и неверное) мнение о том, что белорусская литература - это два имени. Янка Купала и Якуб Колас. Возможно, во многом именно поэтому я не люблю ни того, ни другого. Но эта пьеса Янки Купалы - неимоверно талантлива в своей точности отражения всей трагедии белорусского народа, попавшего под влияние своих более многочисленных и сильных соседей, оказавшегося где-то между.. Увы, она актуальна и сегодня.