Рецензии на книги — Юры Станкевіч

мы грэбаныя псіхі. (с)

Цемра ахоплівае ўсё навокал. І невядома, як з ёй змагацца, бо кожная барацьба пачынаецца з сябе, з прыняцця нейкага вельмі важнага рашэння, з вызначэння, хто ты такі і на што ты здатны. А задаваць сябе складаныя пытанні і тым больш шукаць на іх адказы нашы людзі не вельмі любяць. Прынамсі, прызвычаіцца можна да любых складаных умоў. Абы не было горш.

Цяжка было выбраць больш зручны момант для чытання – бо ў той час, як Еўропа шукае выйсце з сітуацыі з нелегаламі, у кнізе Станкевіча "бежанцы" ўжо засялілісь, прыжылісь, захапілі "жыццёвую прастору" і пераўтварылісь у гаспадароў невялічкага правінцыйнага горада, куды прынеслі бруд, смецце, наркату і крымінал. Але гэта толькі на першы погляд. Бо чужынцы нездарма не называюцца па імені, а сітуацыю пры ўсёй канкрэтнасці…

По сути, отзыв должен состоять из лавины междометий, охов, ахов, сокрушенного качания головой и восклицаний "Как же так?", "Как же так можно?", адресованных сюжету, форме, Станкевичу и миру в целом.

Начну с самого простого - с формы. В романе семь глав, каждая глава - одно предложение.

Сюжет на первый взгляд незамысловат и пришел прямиком из веселых девяностых с их братками, баблом, наркотой, продажными ментами, шлюхами и отсутствием всякой морали. Даже главный герой, он же борец за правду, оказался Даниилом, что сразу навеяло ассоциации с "Братом" и "Братом-2". Но не все так просто, Станкевич копает глубже, добираясь не только до понятия справедливости, но и до процессов становления этноса, геополитики и вымирания наций. И делает вывод - нам скоро несдобровать из-за пьянки, наркоты и…

О каком же страшном мире пишет Станкевич. И что с того, что это будто бы фантастика (инопланетяне, биороботы, хрональный синтезатор)? Воспринимается все это как абсолютнейшая наша реальность.

Станкевич очень масштабен. Его взгляд не сужается до самокопания отдельно взятого человека (хотя лично я это самокопание обожаю), мораль у него – в масштабах нации, расы, человечества. Откуда мы вообще взялись на этой планете, кто управляет всем происходящим? Одни ли мы во Вселенной? Вот размах Станкевича, не меньше.

Но, повторюсь, Станкевич не о них пишет, а о нас – о нашем разваливающемся на куски обществе, о множестве его болезней и пороков. Земляне – это эксперимент, причем неудавшийся. По Станкевичу, это все может в любой момент прекратиться одним нажатием кнопки (или вроде того). Жутковато, да.

Я…

Калі сказаць, што Юры Станкевіч няпросты аўтар, – нічога не сказаць. Ён вельмі складаны, і чытанне яго кніг – не вечаровае лёгкае баўленне часу.

Проза яго не вызначаецца нейкімі мастацкімі карункамі, або стылістычнымі і жанравымі навацыямі. Яе можна назваць - суровай прозай Юрыя Станкевіча. Яна пераважна апавядальная і часам нават нагадвае кінасцэнар – дынамічнае дзеянне з адмысловым псіхалагічным зместам.

Апошнім часам Юры Станкевіч у Беларусі набыў імідж правага інтэлектуала і стаў амаль культавым пісьменнікам для моладзі адпаведных ідэалагічных перакананняў. З іншага флангу – ліберальнага – на пісьменьніка пасыпаліся розныя абвінавачванні і ярлыкі.

Дзіўна, што яшчэ не так даўно – напрыканцы ХХ стагоддзя – Юры Станеквіч не лічыўся ніякім экстрэмістам і тым больш “фашыстам”, а ягоныя…

Вельмі злая і вельмі актуальная літаратура для Беларусі, хоць і выйшаў зборнік ужо амаль як 20 год таму. Усе творы зборніка без выключэнняў маюць досыць цікавыя думкі і вынаходніцтвы, як у плане зместу, так і ў плане формы, гэтага ў Станкевіча не адняць. Усе без выключэнняў паасобку чытаюцца вельмі цікава. Калі ж чытаць іх усе разам, то зборнік проста б'е па мазгах. У старонках гэтага тэксту тая ж краіна, якую мы кожны дзень бачым, у якой жывем, толькі ў некалькі разоў больш злая, дзякуючы чаму ў пэўным сэнсе і больш рэалістычная. У барацьбе дабра са злом тут амаль ва ўсіх выпадках перамагае зло, калі наогул магчыма дакладна аднесці персанажаў Станкевіча да аднаго з гэтых бакоў. Пасля прачытання з'явіліся два пытанні: 1) Чаму я не прачытаў гэта раней? 2) Чаму гэта не вывучаецца ў школах…

Паўночны вецер для спелых пладоўЮрия Станкевича часто называют самым правым писателем в современной белорусской литературе (правым – по политическим взглядам). Такую славу он заслужил после своего романа «Любіць ноч права пацукоў». Но такая оценка слишком односторонняя. В основном автор просто старается разобраться в том, что происходит вокруг.

В книгу «Паўночны вецер для спелых пладоў» вошел одноименный роман, две повести и несколько рассказов. Как и для большинства подобных сборников, у этого есть несомненная проблема – это отсутствие общей тематики. В итоге каждое произведение читается самостоятельно, и нет общего эффекта, который оказывает книга.

Роман «Паўночны вецер для спелых пладоў» рассказывает нам о жизни обычного советского студента Игната Мазура – учебе, любви, борьбе с…

Юры Станкевіч сёння як той волат-дуб сярод пасечанага лесу. Ён не ўваходзіць ні ў якія тусоўкі, суполкі і хаўрусы. Ён сам па сабе. Вярнуўся ў свой родны Барысаў і нястомна піша кнігу за кнігай. Сярод апошніх – “Брамнік заўжды самотны”. Як і шэраг ранейшых кніг, "Брамнік" выйшаў у выдавецтве “Галіяфы”.

Кніга ўтрымлівае аднайменную аповесць і 11 апавяданняў. Аповесць “Брамнік заўжды самотны” як бы выпадае з усяго, што пісьменнік напісаў раней. Гэта аптымістычная аповесць пра хлопчыка з беларускай глыбінкі, мара якога здзейснілася – ён стаў знакамітым брамнікам. І з каханай дзяўчынай у яго ўсё наладзілася. Аповесць заканчваецца хэпіэндам.

Што не скажаш пра апавяданні. Яны напісаны ў традыцыйным творчым і ідэйным рэчышчы Юрыя Станкевіча. Героі твораў трапляюць у канфлікт з цёмнымі чалавечымі…

Юрий Станкевич из тех авторов, которые ничего не придумывают – они всего лишь описывают окружающий мир таким, каким его видят. Даже если пишут фантастический роман. Даже если с инопланетянами. Персонажи Станкевича обитают в одной и той же реальности, а каждое произведение автора продолжает предыдущее. По большому счету, Станкевич все время говорит об одном и том же, а повторы в таком случае неизбежны. Это прощается, если очень любишь писателя. Или если понимаешь, что иначе он не может.

Я склоняюсь к последнему варианту, но сборник меня все-таки разочаровал. Произведения, составляющие его, откровенно не шедевры: сюжет невнятный, композиция провисает, мысли не новы. Без приправы киберпанка или постапокалипсиса, без легкого фантастического обрамления проза Станкевича может производить на…

Ну, Станкевіч, як заўжды, сабе не здрадзіў. Мне здаецца нават, што свет, намаляваны ў "П'яўцы", - гэта найгоршы варыянт развіцця падзей у "Любіць ноч - права пацукоў". У любым выпадку атмасфера і настрой гэтых раманаў надта падобныя. Праўда, у "П'яўцы" няма ніякай надзеі на светлую будучыню. І самі героі гэта ўсведамляюць. Нават у дзеяннях самых апантаных ідэяй барацьбы не відаць намеру звергнуць "людзей-ценяў", змяніць існуючы ўклад жыцця. Усё, чаго яны жадаюць, - гэта паказаць, што супраціўленне існуе, забіўшы каго-небудзь з чыноўнікаў, або ўджаліць доказам. Сама ідэя існавання Сімуляцыі падалася мне цікавай, ды Станкевіч зрабіў акцэнт на падзейны бок, і тут крыху больш тэорыі не зашкодзіла б. Чаго не скажаш пра дыялогі герояў, якія часам нагадвалі сумныя лекцыі. Абцяжараныя…

Думала написать лирическое отступление о моем отношении к белорусской литературе, но удержалась. Поэтому строго о книге. Авторский сборник. Содержание.

"Эрынii" (повесть). Будущее. После крупной аварии на АЭС наступил мировой энергетический кризис, следом обвалилась мировая экономика. На фоне этой разрухи в Европу хлынули эмигранты с Востока, Азии и арабского мира, которые заполонили собой все, прибрали к рукам промышленность, пришли во власть и стали всем заправлять. Коренное население, получившее кличку "белые", постепенно деградирует, спивается, скуривается, ассимилируется. Кое-кто пытается сопротивляться, но слабенько и неуверенно. Таков мир. И в этом мире разворачивается неплохой детективный сюжет о жестоких убийствах небольших местных шишек (араба и китайца), которые приезжает…

Кніга “Паўночны вецер для спелых пладоў” аб’яднала аднайменны раман дзве аповесці і чатыры апавяданні. Адметнасць кнігі ў тым, што ўпершыню Юры Станкевіч напісаў буйны твор – а дакладней раман – пра каханне. Як прызнаўся сам аўтар, на гэта яго натхніў мастак Алесь Пушкін, які неяк у прыватнай размове спытаў: “А чаму, спадар Юры, вы ніколі не пісалі пра каханне? Няўжо не атрымліваецца?” Прыйшлося пісьменніку давесці маладзейшаму сябру, што можа напісаць і пра каханне. Прычым гэты твор Юры Станеквіч стварыў за пару тыдняў, можна сказаць на адным дыханні, падчас жнівенскай спёкі 2014 года, калі пісьменнік з-за гарачага надвор’я не пакідаў свой дом у Барысаве.

Праўда, варта ўсё ж адзначыць, што аўтар і тут не адхіліўся ад свайго галоўнага творчага крэда – адлюстравання антычалавечага,…

Цэнтральная аповесць, на жаль, ці не найслабейшая рэч з усёй кнігі. Некалі Марыйка Мартысевіч зазначала, што Станкевіч піша вельмі "па-тэлевізійнаму". Мушу з ёй пагадзіцца. Творы можна проста браць, і здымаць па іх кіно. Для расійскага тэлебачання, ці Галівуда - не важна. Сюжэт - ёсць. А вось мастацкасці бракуе. Занадта ўсё механічна ды і банальна складваецца ў "Брамніку заўжды самотны".

А вось апавяданні ёсць сапраўды цікавыя. Адзначыў бы "Восаў", "Сіцыліянскую партыю" - праўда, гэтыя два творы напісаныя яшчэ ў канцы 1980-ых - пачатку 1990-ых. Ну і, канечне, "Лаўцы верхаводак". Каб у "Лаўцах" Станкевіч не прыплёў сваіх любімых "чурак", то з апавядання, на мой погляд, мог бы атрымацца міні-шэдэўр.

Книга мне понравилась. Станкевич показывает современный мир реалистично, иногда жестковато, но таким, какой он на самом деле сейчас есть. Основные темы произведений - это судьба Беларуси, так называемое "поколение уродов", деградация человечества, место человека в мире, смысл жизни. Ярко прослеживаются националистские и оппозиционные идеи. В некоторых рассказах заметно влияние Кастанеды. Несмотря на всю мрачность и тяжеловатость произведений, у меня не осталось ощущения безнадежности. Книга дает надежду: еще не все потеряно, еще возможно светлое будущее. Ведь все зависит от нас.

Станкевіча ў прынцыпе цяжка чытаць, бо ён своеасаблівы аўтар. Аднак гэтай сваёй непаўторнасьцю ён мне заўжды й падабаўся. У гэтай кніжцы бяда не са зьместам, а з афармленьнем. Калі пасьля 68 старонкі ідзе 255, палова твораў абрываюцца на паўслове, то гэта ня ёсьць нормай. Ня ведаю, у якім стане зьбіралі гэтыя кнігі. Здаецца мне, што ў стане зьмененай сьвядомасьці. У выніку: 3 за зьмест, 1 за афармленьне. Сярэдняе арытмэтычнае 2.

У адным з інтэрв’ю сам аўтар назваў гэтую кнігу – сваёй самай лепшай. А калі спыталі Юрыя Станкевіча, з якім са сваіх герояў ён сябе атаясамлівае, пісьменнік адказаў, што з галоўным героем аповесці «Лавец сьвятла поўні». Гэтая аповесць як раз і надрукавана ў кнізе “Шал”.

За Юрым Станкевічам замацавалася азначэнне – правы інтэлектуал. Так некалі яго “ахрысціла” газета “Наша Ніва”. Праўда, што дакладна гэта азначае, напэўна, не ведае ніхто. Відавочна, тут маецца на ўвазе, што практычна ўсе творы пісьменніка прысвечаны: або праблеме нацыянальнага пытання ў Беларусі, або савецкай і постсавецкай дэструктыўнай спадчыне. То бок, сапраўды Юры Станкевіч у сваіх творах вельмі ідэалагічны і часам радыкальны ў сваіх поглядах.

З іншага боку, пісьменніка не цяжка зразумець – бо каб узрушыць чытача,…

Песімістычнае чытво. Спроба стварыць антыўтопію накшталт "1984" Оруэла, ці "Мы" Замяціна, але ў Юрыя Станкевіча гэтая спроба не атрымалася. Пад канец кнігі суб'ектыўныя аўтарскія развагі пачынаюць моцна раздражняць. А беспрасветнасць намаляванай карціны проста выклікае дэпрэсію і агіду.

Найлепшая кніга Станкевіча. Аўтар цудоўна прыдумвае сюжэты. Гэта не тая літаратура, якой нас "кормяць" у школе. Тут няма ныцця пра цяжкую долю. А самы моцны твор - "Любіць ноч - права пацукоў". Гэта карціна з 1990-х. У аповесці адлюстравана эпоха. За прыклад у творы ўзяты Барысаў. Але падобнае магло быць і ў дзясятках іншых гарадоў. Раю прачытаць гэтую кнігу Станкевіча і спыніцца, каб пасля не расчароўвацца.