Xəyyam

H?seyn Cavid 1935-ci ildə yenə Şərq klassik poeziyasının dahilərindən birinə m?raciət edib. Bu dəfə o, m?təfəkkir fars şairi ?mər Xəyyamın həyatına m?raciət edərək “Xəyyam” adlı dramını yazıb. Dram 1935-ci ildə ke?irilən pyeslər m?sabiqəsində ???nc? m?kafata layiq g?r?l?b. Filosof m?təfəkkir Xəyyamın yaradıcılığı və keşməkeşli həyatı H?seyn Cavidi gənc yaşlarından maraqlandırıb. Dramaturq r?bai ustasının on altı m?xtəlif poetik n?munəsini farscadan əruzun m?xtəlif bəhrlərində dilimizə ?evirərək ?z əsərinə daxil edib. Əsərdə m?əllif ideyanın mahiyyətinə uyğun olaraq, m?xtəlif psixoloji hadisələrin təsvirində Xəyyamın poetik n?munələrindən iğtibaslar edib. Həmin iğtibaslar Xəyyamın həyat, insanlıq, məhəbbət, xeyirxahlıq fəlsəfi d?ş?ncələri ilə səsləşir, dramatizjmi g?cləndirir. İlk dəfə 1963-c? ildə ?ap edilmiş dramda Xəyyamla yanaşı, d?vr?n?n b?y?k diplomatı Xacə Nizam (Nizam?lm?lk Əbu Əli Həsən ibn Əli), ismaililər hakimiyyətinin banisi Həsən Sabbah, İran Səlcuqlar s?laləsinin ikinci h?kmdarı Alp Arslan, Alp Arslanın oğlu, səlcuqların ???nc? hakimi Məlikşah Cəlaləddin, Abbasiyə xilafətinin iyirmi yeddinci xəlifəsi M?qtədbillahın (Abdulla ibn Əhməd) maraqlı bədii surətlərini yaradıb. Eyni zamanda bədii təfəkk?r?n məhsulu olan Sevdanın (Xəyyamın sevgilisi) canlı xarakterini qələmə alıb.