3

С первых страниц мне пообещали необычных персонажей, динамичный сюжет, оригинальный мир... Восторг!
...На третьей "книге" я взвыла, как изменчивый, вспомнила прабабушку знахарку, туалетных гномиков, которых вызывала в пионерском лагере в детстве, - и искренне пожелала, чтобы неживые авторы эпиграфов, не к месту упомянутые Олди, стали легкими на упомин и посетили товарищей Дмитрия и Олега, и долго и доходчиво, до самого-саменького утречка объясняли на кишечках, что такое хороший вкус и уместное использование цитат. От засилья классических эпиграфов к безвкусному тексту мой внутренний зверь практически вырвался наружу и я готова была сама найти товарищей Дмитрия и Олега и... ограничимся фантазиями...

Темной-темной ночью приходит к Олди Эдгар По с лезвием для бритья и говорит:
Все-таки жанр, в конце концов, все-таки форма... Что же здесь за форма?! Для отдельных самостоятельных произведений не хватает завершенности, равновесия зачина и финала, эффектной, по крайней мере, заметной точки. Для цикла, пронзенного одной идеей не хватает этой одной четкой идеи. Некоего объединительного начала. У персонажей же, которые прыгают из текста в текст, разные способности и цели в различных произведениях, у большинства вообще нет внятных линейных судеб (типа, так и надо? может, и надо, но ведь НЕИНТЕРЕСНО). Мир, который вот-вот почти рушится, так в конце концов и не рушится и так и не восстанавливается. Надо наконец определиться с жанром - динамическая фэнтези, поэтическая философия, многослойный интеллектуальный роман... Пиццу не смешивают с лазаньей, борщ не сливают вместе с рассольником - чтобы блюдо получилось съедобным, от чего-то нужно отказаться. Композиция не просто хромая, а уродливо перекособоченная: чужие, как зубастые инопланетяне в детском саду, рассказы (а среди них есть довольно симпатичное "Метро") о "хищных вещах", ничем не поддержаны в конце, развязки нет, ну восстали вещи... и??? Более-менее самостоятельны последние произведения (среди них фактически полноценное "Восставшие из рая") не связаны с оборванными первыми.
А внезапная сценка на полстраницы от имени обезьянки... вот просто так, ни с того ни с сего - обезьянка! Что она в сюжете? А ничего... Съели ее. Наверное, ловчий удав... кстати, за ловчих удавов много можно простить авторам, но обезьянку - не прощу!

И приходит к Олди Басё, предлагая меч для сеппуку:
Захватывающее начало должно быть увенчано захватывающим финалом. Разве вежливо дразнить читателей яркими картинками, а потом сливать концовки?!. Чрезвычайные способности персонажей требуют чрезвычайных сюжетных ходов. Если у вас скаутская организация супергероев - дайте им развернуться в суперусловиях. Если уж книга началась с динамичного "боевого" сюжета, не стоит топить ее в мушиных какашках многоточий. Если у тебя есть бессмертный персонаж - сыграй на контрасте со смертным, чтобы читателю выть хотелось от жалости (несущественно, к кому - смертному или бессмертному). Единственное что хорошо удалось автором - убедить читателя, что глупое бессмертие - это необычно, фантастично скучно.
Учитесь хотя бы у Профессора: вот кто знал, что если хочешь написать пафосную книгу с полумифическими героями и бессмертными красавчиками, уравновесь пафос неказистыми полуросликами, любителями выпить и поесть, - которые и спасают мир...

И приходит к Олди Федерико Гарсиа Лорка с испанским клинком, и жалуется:
Ну пусть себе форма, а содержание?.. Яркая метафора требует лаконичной огранки. В липкой жижи многословия тонут языковые красивости. Страницы слипаются от дешевого пафоса. Сколько ни скажешь вечность, Вечность и ВЕЧНОСТЬ от капителей да капса, твоя книга там, в вечности, не окажется. Красивый язык - лишь инструмент. Метафора - инструмент, игра слов - инструмент, это острая приправка, а не основной компонент-самоцель ("а я так могу", "и еще вот так могу"). Пафосные инверсии, повторы "кровь... моя кровь", "человек, нет, Человек", "время, нет, Время" (то есть не буквально так, но сущностно ТАК), недосказанности... это такой прыщавый подростковый пафос, что становится стыдно за взрослых дядек.

И приходит к Олди Уильям Шекспир, и берет их за грудки:
Интересно оживить одну известную фразу, обуквальнить метафору и построить на ней сюжет (мир - театр, актер играет смерть на самом деле). Что не спасет такой сюжет от доли вторичности. Так нужно думать, как вторичность обыграть, какими находками компенсировать. Но вторичность - клеймо этой книги / этих книг. Ее страницы плачут аллюзиями на Стругацких, Брэдбери, Кинга...
Меру, нужно знать МЕРУ (что и есть хорошим вкусом!).
Пять эпиграфов подряд!.. Пять!.. Классических эпиграфов к средненькому фэнтези... И потом по эпиграфу на 2-3 страницы... Ну вашего же Ёрика, Гамлет его за бороду... Это не добавляет повествованию ничего, кроме полной какафонии.

И приходит к Олди Константин Бальмонт, и читает им от начала до конца "Ореховый посох", потому что там нет претензий; потому что там простое примитивное фэнтези без флёру интеллектуальности, уникальности, литературности, без ярких неожиданных метафор, уместных как новый кружевной бюстгалтер на вонючем пропитом бомже, потому что "Посох" делает вид, что никакой приключенческой литературы до него не существовало - и после не будет. Никаких отсылок, аллюзий, реминисценций и - какое счастье! - никаких нелепых цитирований!

Тое самае па-беларуску

Тут...

З першых старонак мне паабяцалі незвычайных персанажаў, дынамічны сюжэт, арыгінальны свет... Класна!
...На трэцяй "кнізе" я ўзвыла, як пераменлівы, успомніла прабабулю-знахарку, туалетных гномікаў, якіх выклікала ў піянерскім лагеры ў дзяцінстве, - і шчыра пажадала, каб нежывыя аўтары эпіграфаў, не да месца ўспамянутыя Олдзямі, сталіся лёгкімі на ўспомін і наведалі спадароў Дзмітрыя і Алега і доўга ды даходліва, да самага-саменькага світанку тлумачылі на кішачках, што такое добры густ і дарэчнае карыстанне цытатамі. Ад засілля класічных эпіграфаў да безгустоўнага тэксту мой унутраны звер практычна вырваўся вонкі і я гатовая была сама знайсці спадароў Дзмітрыя і Алега і... абмяжуемся фантазіямі...

Цёмнай-цёмнай ноччу прыходзіць да Олдзі Эдгар По з лязом для галення і кажа:
Усё-ткі жанр, урэшце, усё-ткі форма... Што ж тут за форма?! Для асобных самастойных твораў не стае завершанасці, раўнавагі зачыну і фіналу, эфектнай, прынамсі, заўважнай кропкі. Для цыкла, пранізанага адной ідэяй не стае гэтай адной выразнай ідэі. Нейкага аб'яднальнага пачатку. Персанажы, якія скачуць з тэксту ў тэкст, маюць розныя ўласцівасці і мэты ў розных творах. Свет, які вось-вось амаль рушыцца, урэшце так і не рушыцца і так і не аднаўляецца. Кампазіцыя не проста кульгавая, а звыродліва перакасабочаная: чужыя, як зубастыя іншапланетнікі ў дзіцячым садку, апавяданні (а сярод іх ёсць даовлі сімпатычнае "Метро") пра "драпежныя рэчы", нічым не падтрыманыя ў канцы, развязкі няма, ну паўсталі рэчы... і??? Больш-менш самастойныя апошнія творы (сярод іх фактычна паўнавартасны "Паўсталыя з раю") не звязаныя з абарванымі першымі.
А нечаканая сцэнка на паўстаронкі ад імя малпы, вось проста так, ні з таго ні з сяго - малпа! Што яна ў сюжэце? А нічога... З'елі яе. Напэўна, лоўчы ўдаў... дарэчы, за лоўчых удаваў многае можна дараваць аўтарам, але малпу - не дарую!

І прыходзіць да Олдзі Басё, працягваючы меч для сэпуку:
Захапляльны пачатак мусіць быць увянчаны захапляльным фіналам. Хіба ветліва дражніць чытачоў яркімі карцінкамі, а потым зліваць канцоўкі?!. Надзвычайныя здольнасці персанажаў вымагаюць надзвычайных сюжэтных хадоў. Калі ў вас скаўцкая суполка супергерояў - дайце ім развярнуцца ў суперумовах. Калі ўжо кніга пачалася з дынамічнага "баявога" сюжэту, не варта тапіць яе ў мушыных какашках шматкроп'яў. Калі ў цябе ёсць несмяротны персанаж - згуляй на кантрасце з смяротным, каб чытачу выць хацелася ад жалю (неістотна, каго - смяротнага ці несмяротнага). Адзінае што добра ўдалося аўтарам - пераканаць чытача, што дурная несмяротнаць - гэта незвычайна, фантастычна нудна. Вучыцеся хоць бы ў Прафесара: вось хто ведаў, што калі хочаш напісаць пафасны твор, ураўнаваж яго нягеглымі паўрослікамі - аматарамі выпіць ды пад'есці...

І прыходзіць да Олдзі Федэрыка Гарсія Лорка з іспанскім клінком, і жаліцца:
Ну хай сабе форма, а змест?.. Яскравая метафара патрабуе лаканічнай агранкі. У ліпкай жыжы шматслоўя тонуць моўныя прыгожасці. Старонкі зліпаюцца ад таннага пафасу. Колькі ні скажаш вечнасць, Вечнасць і ВЕЧНАСЦЬ ад капітэляў ды капсу твая кніга там не апынецца. Трэба ўрэшце вызначыцца з жанрам - дынамічная фэнтэзі, паэтычная філасофія, шматслойны інтэлектуальны раман... Піцу не змешваюць з лазаньяй, боршч не зліваюць разам з расольнікам - каб страва атрымалася ядомай, ад нечага трэба адмовіцца. Прыгожая мова - толькі інструмент. Метафара - інструмент, гульня слоў - інструмент, гэта вострая прыпраўка, а не асноўны кампанент-самамэта ("а я так магу", "і яшчэ вось так магу"). Пафасныя інверсіі, паўторы "кроў... мая кроў", "чалавек, не не так, Чалавек", "время, нет, Время" (ну, не літаральна так, але сутнасна ТАК), недаказанасці... гэта такі прышчавы падлеткавы пафас, што робіцца сорамна за дарослых дзядзек.

І прыходзіць да Олдзі Уільям Шэкспір, і бярэ іх за грудкі:
Цікава ажывіць адну вядомую фразу, алітаральніць метафару і пабудаваць на ёй сюжэт (свет - тэатр, актор гуляе смерць папраўдзе). Што не ўратуе такі сюжэт ад пэўнай другаснасці. Дык трэба думаць, як другаснасць абыграць, якімі знаходкамі кампенсаваць. Але другаснасць - таўро гэтай кнігі / гэтых кніг. Яе старонкі плачуць алюзіямі на Стругацкіх, Брэдберы, Кінга...
МЕРУ, трэба ведаць МЕРУ (што і ёсць добрым густам!).
Пяць эпіграфаў запар!.. Пяць!.. Класічных эпіграфаў да сярэдненькага фэнтэзі... І потым па эпіграфе на 2-3 старонкі... Ну вашага ж Ёрыка, Гамлет яго за бараду... Гэта не дадае аповеду анічога, акрамя пойнай какафоніі.

І прыходзіць да Олдзі Канстанцін Бальмонт, і чытае ім ад пачатку да канца "Арэхавы посах", таму што там няма прэтэнзій, таму што там простае прымітаўнае фэнтэзі без флёру інтэлектуальнасці, унікальнасці, літаратурнасці, без яркіх нечканых метафар, дарэчных як новы карункавы бюстгалтар на ванючым прапітым бамжы, таму што ён робіць выгляд, што ніякай прыгодніцкай літаратуры да яго не існавала - і пасля не будзе. Ніякіх адсылак, алюзій, рэмінісцэнцый і - якое шчасце! - ніякіх недарэчных цытаванняў!