4.5

Пахвалілася на працы новым зборнічкам. Калега задумліва пагартала і вярнула са словамі: "Ну, гэта ж не будзеш чытаць для задавальнення". Я не знайшла, што адказаць.

Бо я не памятаю Катула. Напэўна нешта ягонае мне сустракалася ў студэнцкай хрэстаматыі, але хто ён... пра што ён... Гэта такая рымская (ці грэцкая? не, рымская, здаецца) бясформавая статуя, цяжкая і важкая, "не для задавальнення" - для агульнай эрудыцыі? для пыхі сказаць "я чытаю Катула"? для гонару "беларус пераклаў Катула"?
Вось яшчэ згадваў класік наш Максім Багдановіч (памерлы ад сухотаў на пачатку 20 стагоддзя ў 25 гадочкаў - але класік без скідак): "Дзень гэты, – так пісаў Катул, – я белым каменем адзначу". Што з гэтага вынікае? Не маю паняцця...

І на пачатку кнігі няма ні паўстаронкі ўступнага слова, ні абзаца з датамі жыцця паэта (на задняй вокладцы ёсць, калі хопіць глуздоў перагарнуць кнігу) - бясформавая мармуровая статуя ў тозе... Адразу - вершы...

І адразу - сарвалі покрыва з помніка... а там рагоча жывы юнак: "Сурпрыз!" Дальбог - я заўсміхалася з другой старонкі. "Не для задавальнення...", "цяжкія рымскія тогі..." Не! Худзенькі хлапчук, далікатны, пяшчотны, поўны залатога смеху, востранькіх кпінаў, у яго нават журба прыпраўленая смехам, ён плача ды смяецца.

Жыцьмем, Лесбія, жыцьмем і кахацьмем,
І бурчанне старэчаў неспагадных
У мядзяны адзін цаніцьмем грошык.
Звыкла сонцам сядаць і зноў вяртацца,
Нам жа, толькі нядоўгі дзень даззяе,
Спаць у ночы бясконцай застанецца.
Бусяў тысячу дай мне й сотню следам,
Далей тысячу зноў ды следам сотню,
Новых тысячу ўслед і сотню далей,
А пасля, калі многа стане тысяч,
Лік заблытаем, каб самім не ведаць
І каб вораг сурокаў не задумаў,
Нашым вызнаўшы бусям лік вялікі.

Ніколі мне не падабаліся мажоры-плэйбоі... дажылася цётка... З захапленнем і зайздрасцю падглядаю за юнаком, нясцерпна адчуваючы розніцу ўзросту (я нарадзілася старой - ён, двухзнечымтысячагадовы - маладзюсенькі да веку). Так, ягоная лёгкасць грунтуецца на рабаўладальніцкім строі... ай, да Плутона дэмакратыю і працу, хачу рабоў і вечны адпачынак! Каханкі, сябры, папойкі, праклёны "ворагам", дрэнным паэтам і пазыкоўцам... Вось як цяпер я буду звяртацца да тых, хто не вярнуў мне кнігу:

"Курва драная, аддавай таблічкі!
Аддавай, курва драная, таблічкі!"
Што ж, і слухаць не хоча? Дрэнь дурная,
Шлюндра, вартая лаянкі любое...

Не магу меркаваць дакладна, не валодаючы арыгіналам, але я пэўная, што такая лёгкасць, нязмушанасць, іскрыстасць - заслуга і перакладчыка Антона Францішка Брыля (унука класіка нашага Янкі Брыля), які раней ужо яскрава адзначыўся перастварэннем Бэўвульфа (унутраныя сугуччы змушалі насалоджвацца гульнёй, забыўшыся на змест).

По-русски ниже:
Похвасталась на работе новым сборничком. Коллега задумчиво полистала и вернула со словами: "Ну, это же не будешь читать для удовольствия". Я не нашла, что ответить.

Ведь я не помню Катулла. Наверное что-то его мне встречалось в студенческой хрестоматии, но кто он... о чем он... Это такая римская (или греческая? нет, римская, кажется) бесформенная статуя, тяжелая и увесистая, "не для удовольствия" - для общей эрудиции? для снисходительности сказать "я читаю Катулла"? для гордости "белорус перевел Катулла"?
Вот еще упоминал классик наш Максим Богданович (умерший от туберкулеза в начале 20 века в 25 лет - но классик без скидок): "День этот, - так писал Катулл, - я белым камнем отмечу". Что из этого следует? Не имею понятия...

И в начале книги нет ни полстраницы вступительного слова, ни абзаца с датами жизни поэта (на задней обложке есть, если хватит мозгов перевернуть книгу) - бесформенная мраморная статуя в тоге... Сразу - стихи...

И сразу - сорвали покрывало с памятника... а там хохочет живой парень: "Сюрприз!" Ей-богу - я заулыбалась со второй страницы. "Не для удовольствия...", "тяжелые римские тоги..." Нет! Худенький мальчишка, нежный, деликатный, полный золотого смеха, остреньких насмешек, у него даже печаль приправлена смехом, он плачет и смеется.

Жыцьмем, Лесбія, жыцьмем і кахацьмем,
І бурчанне старэчаў неспагадных
У мядзяны адзін цаніцьмем грошык.
Звыкла сонцам сядаць і зноў вяртацца,
Нам жа, толькі нядоўгі дзень даззяе,
Спаць у ночы бясконцай застанецца.
Бусяў тысячу дай мне й сотню следам,
Далей тысячу зноў ды следам сотню,
Новых тысячу ўслед і сотню далей,
А пасля, калі многа стане тысяч,
Лік заблытаем, каб самім не ведаць
І каб вораг сурокаў не задумаў,
Нашым вызнаўшы бусям лік вялікі.

Никогда мне не нравились мажоры-плейбои... дожила тетка... С восхищением и завистью подглядываю за юношей, нестерпимо чувствуя разницу возраста (я родилась старой - он, двухсчемтотысячелетний - молоденький до скончания веков). Да, его легкость основывается на рабовладельческом строе... ой, к Плутону демократию и работу, хочу рабов и вечные каникулы! Любовницы, друзья, попойки, проклятия "врагам", плохим поэтам и должникам... Вот как теперь я буду обращаться к тем, кто не вернул мне книгу:

"Курва драная, аддавай таблічкі!
Аддавай, курва драная, таблічкі!"
Што ж, і слухаць не хоча? Дрэнь дурная,
Шлюндра, вартая лаянкі любое...

Не могу судить точно, не обладая оригиналом, но я уверена, что такая легкость, непринужденность, искристость - заслуга и переводчика Антона Франтишка Брыля (внука классика нашего Янки Брыля), который ранее уже ярко отметился переводом Беовульфа (внутренние созвучии вынуждали наслаждаться игрой, забыв содержание).