3.5 Неэкзотичная Африка

Как ни странно, такая мелодраматическая книга не нашла во мне эмоционального отклика. После нескольких лет накрутки эмоций в новостях чужая художественная война перестала трогать. Моё сопереживание столько раз раздувалось и выдыхалось, что ему уже трудно реагировать на новое. Да и где же оно - новое. Страдания Африки не удивляют. А может, всё-таки не хватило мастерства автора?

На этих страницах собраны все стереотипные теги, которые вы слышали об Африке. Наверное, потому что они правдивы! Но перетруженная психика в изнеможении открывает один глаз - а, ничего нового - и снова погружается в свою обычную вялость и безразличие.

Итак, в Африке, как и обычно, сильное классовое и культурное расслоение - современные прогрессивные профессора и их деревенские суеверные средневековые матери. Европеизация и язычество. Бедность. Труднодоступность обучения. Частые революции и смена военных режимов. Гражданские войны - иногда как результат случайного объединения слишком разных племён в одно искусственное государство. Передел ресурсов (нефти, полезных ископаемых) и власти (доступа к европейским фондам). Голод. Девальвация валюты. Сочувствующие белые. Бессердечные белые. Непонимающие белые. Хорошие африканцы. Плохие африканцы.

Конечно, всё это, как и следует делать в художественной книге, показано нам через мелодраматические истории конкретных людей. Оланна и Оденигбо любят друг друга, проходят через трудности и кое-как строят семью. У сестры Оланны Кайнене тоже сложные отношения и с сестрой, и с парнем. Англичанин Ричард настолько приживается в Африке, что однажды сам того не осознавая говорит о себе как о принадлежащем к местному племени.

Есть и выигрышный персонаж - Угву, слуга Аденигбо, именно его наивными глазами в слегка юмористической и милой форме передана значительная часть сюжета. Угву - самый яркий и живой образ. Еще недостаточно европеизированный, он оказывается на границе цивилизации и суеверного мира африканцев, он искренне боится матери Оденигбо, которая пользуется шаманскими уловками. И изучает западную науку и обычаи у своих хозяев.

Подросток Угву стоит на границе взрослого и детского миров, его влечет сексуальный, чувственный взрослый мир, но его не всегда имеют в виду настоящие взрослые, раскрывая перед ним свои тайны. Угву также находится на границе познания добра и зла. Он боится войны, и хочет стать солдатом, и жалеет изнасилованную официантку, и не может отказаться от группового зла своих товарищей.

Из всей книги меня больше всего тронули последние предложения

.

Книга показалась мне слишком европейской. Как и европеизированные главные герои. Она написана по выверенному плану, с продуманной долей сентиментальности, интриги, поучительности и фактов. И даже с модной, но ничем не обоснованной хронологической инверсией. Ей-богу, надо было или еще больше запутать мозаику сюжета, или просто рассказать историю по порядку, ничем, кроме того, что так принято в современных европейских романах, перестановки не объяснишь.

Ричард переживает, что его статью не приняли в западную прессу как слишком сухую, мол, читатель хочет больше острых подробностей. Я чувствую себя избалованным жителем Запада, которому нужно больше, больше острых деталей, чтобы вызвать эмоции и начать наконец сопереживать чужой беде. Но, честно говоря, ведь можно же играть полутонами чувств так, чтобы тронуть читателя даже увядшим цветком, не то что смертью детей. А мне - пресно. Или - слишком далеко? Дальние войны отзывались до тех пор, пока не появились близкие? Конечно, конкурировать с современными новостями у нарраторов не получится.

Больше об Африке мне рассказала не такая гармоничная, продуманная, как у Адичи, но яркая, интуитивная, аутентичная "Голодная дорога" Окри. Книга хаотичная, полная мифов и галлюцинаций, нелогичностей и сюжетных огрехов. Но трогающая эмоцией, глубоким погружением в подсознание - общими проявлениями психики и в то же время экзотики внутреннего мира другого. Семейные распри европеизированных Оланны с Оденигбо я забуду завтра. Калейдоскопические пятна "Голодной дороги" Окри отсвечивают в моей памяти уже несколько лет.

____________________
____________________
Па-беларуску...

Як ні дзіўна, такая насычаная меладраматызмамі кніга мне эмацыйна не адгукнулася. Пасля некалькіх гадоў накруткі ў навінах чужая мастацкая вайна перастала кранаць. Маё суперажыванне столькі разоў раздзьмувалася і вытыхалася, што цяжка рэагуе на новае. Дый дзе яно - новае. Афрыканскія пакуты ані не здзіўляюць. А можа, усё ж, не хапіла майстэрства аўтаркі?

Усе стэрэатыпныя тэгі, якія вы чулі пра Афрыку, тут. Напэўна, таму што яны - праўда! Але спляжаная псіхіка знясілена расплюшчвае адно вока - а, нічога новага - і зноў апускаецца ў сваю звыклую млявасць і абыякавасць.

Моцнае класавае расслаенне - сучасныя прагрэсіўныя прафесары і іхнія вясковыя прымхлівыя сярэднявечныя маткі. Еўрапеізацыя. Беднасць. Цяжкадаступнасць навучання. Частыя рэвалюцыі і вайсковыя змены рэжымаў. Грамадзянскія войны - вынік часам выпадковага аб'яднання надта розных плямёнаў у адну штучную дзяржаву, перадзел рэсурсаў (нафта, выкапні) і ўлады (доступ да еўрапейскіх фондаў). Голад. Дэвальвацыі валютаў. Чулыя белыя. Нячулыя белыя. Добрыя тубыльцы. Нядобрыя тубыльцы.

Вядома, усё гэта нам паказваецца праз меладраматычную гісторыю канкрэтных людзей. Алана і Адэнігба кахаюць адно аднаго, перажываюць складанасці і сяк-так будуюць сям'ю. Складаныя стасункі і ў сястры Аланы Кайненэ. Ангелец Рычард прыжываецца ў Афрыцы ажно так, што аднойчы неўсвядомлена гаворыць пра сябе як пра прыналежнага да мясцовага племені.

Ёсць і выйгрышны персанаж - Угвэ, слуга Адэнігба, менавіта ягонымі наіўнымі вачыма крыху гумарыстычна і замілавальна перадаецца значная частка сюжэту. Угвэ - самы яскравы і жывы вобраз. Яшчэ не дастаткова еўрапеізаваны, ён апынаецца на мяжы цывілізацыі і забабоннага свету афрыканцаў, ён шчыра асцерагаецца маці Адэнігба, якая карыстаецца шаманскімі штучкамі. І вучыцца заходнім навукам і звычкам ад сваіх гаспадароў.

Падлетак Угвэ стаіць на мяжы дарослага і дзіцячага светаў, яго вабіць сэксуальны дарослы свет пачуццяў, але яго не заўсёды маюць на ўвазе сапраўдныя дарослыя, выдаючы свае таямніцы. Угвэ знаходзіцца таксама на мяжы спазнання дабра і зла. Ён і баіцца вайны, і хоча стаць салдатам, і шкадуе згватаваную дзяўчыну-афіцыянтку, і не можа адмовіцца ад групавога зла таварышаў.

З усёй кнігі мяне найбольш расчулілі менавіта апошнія сказы

.

Кніга падалася мне занадта еўрапейскай. Як і еўрапеізаваныя галоўныя героі. Напісанай адпаведна выверанаму плану, з прадуманай дзеллю сентыментальнасці, інтрыгі, павучальнасці і фактаў. І нават з моднай, але нічым не абгрунтаванай храналагічнай інверсіяй. Далібог, або трэба было больш заблытаць мазаіку сюжэту, або проста апавядаць па парадку, нічым, акрамя таго, што ў сучасным еўрапейскім рамане так прынята, перастаноўкі не растлумачыш.

Адзін з герояў перажывае, што ягоны артыкул не прынялі як занадта сухі. Пачуваюся менавіта тымі самымі распешчанымі заходнікамі, якім трэба, каб расчуліцца, больш, больш вострых дэталяў. Але... мне насамрэч трэба больш вострых дэталяў, каб суперажываць чужым бедам. А калі шчыра, можна і на паўтонах пачуццяў згуляць так, каб чытача праняло. А тут... не праймае. Прэсна. Або - далёка? Далёкія войны краналі, пакуль не было блізкіх. Вядома, канкураваць з сучаснымі навінамі ў наратараў не атрымаецца.

Больш пра Афрыку мне апавяла не такая гарманічная, прадуманая, але яркая, інтуіцыйная, аўтэнтычная "Голодная дорога" Окры. Кніга сумбурная, поўная міфалагем і трызнення, нелагічнасцяў, сюжэтных хібаў. Але кранальная эмоцыяй, глыбокім нырцом у падсвядомае - адшуканнем агульных праяваў псіхікі ў маім досведзе і адначасова экзатычнасцю ўнутранага свету іншага.

Сямейныя разлады еўрапеізаваных Аланы з Адэнігба я забудуся заўтра. Калейдаскапічныя блікі "Галоднай дарогі" Окры адсвечваюць у маёй памяці ўжо некалькі гадоў.