Больше рецензий

Krysty-Krysty

Эксперт

Эксперт Лайвлиба

9 ноября 2019 г. 19:49

545

5

Баюся, што без спойлераў не змагу напісаць. Так што хто іх баіцца - апсік.

Безумоўна, гераіня паэмы Гражына выклікае цвёрдую асацыяцыю з рэальнай асобай Эміліяй Плятэр. Гэта клубок з жыцця-літаратуры, калі незразумела, жыццё паўтарае тэкст ці тэкст жыццё. Эмілія захаплялася гэтай паэмай у дзяцінстве і... узнавіла яе як змагла. Ужо самой Эміліі Адам Міцкевіч прысвяціў верш "Смерць палкоўніка". Каго ён натхніў і хто паўтарыла яго... Каміла Марцінкевіч? Алаіза Пашкевіч? Пакінем разбірацца галоўнай кампаратывістцы - спадарыні Гісторыі.

Дык вось, Гражына - юная жонка наваградскага князя. Зграбная і... спартовая. Любіць паляванне, а калі вяртаецца з яго конна, бывае, слугі блытаюць гаспадара і гаспадыню. Насамрэч ужо можна здагадацца пра сюжэт. Аднак саменькі фінал я не ўгадала.

Князь уцягнуты ў сярэднявечныя інтрыгі. Нешта круціць з крыжакамі. Гатовы на ўгоду, каб атрымаць Лідскі замак. Дакладней - на здраду. Гатовы рушыць на сваіх дзеля інтарэсаў чужынцаў ды ўласнага гаманца.

Гражына - супраць. Яна спрабуе пераканаць князя. Няўдала.

Пасля некалькіх дзён верхам у сядле князь засынае ў сваіх пакоях. І тут у замак з'яўляюцца нямецкія паслы. Блізкая бітва. На чыім баку выступіць князь?.. Гражына ідзе будзіць мужа на бой.

Князь сам не свой выязджае з замка і б'ецца... не на баку крыжакоў, а супраць іх.

Перамагае з дапамогай дзіўнага чорнага рыцара. Але сам смяротна паранены і ў меру пафасна памірае.

Ну, вы зразумелі. Як спяваюць у вядомай украінскай песні "біля кулемета дівчина молода".

Што мяне здзівіла. А вось у Шэкспіра Гражына б князя дакладна забіла. А тут ён проста праспаў і нават у бітве паўдзельнічаў на белым чорным кані.

Ніякай мэрысьюшнасці. Гражына не на той бок вешае шаблю, няўпэўнена пачуваецца на полі бою, не валодае стрэтэгіяй - на шчасце, ёсць князеў верны памочнік, які сам расстаўляе палкі і, як можа, апякуе свайго падзіўнелага князя.

Паганства. Якія ж гэта часы, што шляхта не вызнае хрысціянства?! Ох ужо гэтая ліцвінская (не блытаць з літоўскай!) дэмакратыя...

Вельмі прыемна, цёпла сустракаць родную тапаніміку. Калі сам аблазіў схілы Наваградскага замка, паціскаў плячыма пры выглядзе Лідскага (а што, гэта не замак-палац, а пляцоўка часовага размяшчэння войскаў для збору ў сур'ёзны паход) - усё перад вачыма.

Канцэнтраваную мову верша цяжка ўспрымаць на слых. Словы нясуць большую нагрузку, чым у прозе, прырашчэнне сэнсаў у паэтычным тэксце вымагае большай канцэнтрацыі ўвагі. А чытальніку правільна расставіць націскі не дапамагае нават выяўны рытм верша. Ну як так?!.

По-русски...

Здесь...

Боюсь, что без спойлеров не смогу написать. Так что кто их боится - брысь.

Безусловно, героиня поэмы Гражина вызывает твердую ассоциацию с реальной личностью Эмилией Плятер. Это клубок из жизни-литературы, когда непонятно, жизнь повторяет текст или текст жизнь. Эмилия восхищалась этой поэмой в детстве и... воспроизвела ее как смогла. Уже самой Эмилии Адам Мицкевич посвятил стихотворение "Смерть полковника". Кого оно вдохновило и кто повторила его... Камилла Марцинкевич? Алоиза Пашкевич? Оставим разбираться главной компаративистке - пани Истории.

Так вот, Гражина - юная жена новогрудского князя. Стройная и... спортивная. Любит охоту, а когда возвращается с нее верхом, бывает, слуги путают хозяина и хозяйку. На самом деле уже можно догадаться о сюжете. Однако финал я не угадала.

Князь вовлечен в средневековые интриги. Что-то крутит с крестоносцами. Готов на сделку, чтобы получить Лидский замок. Точнее - на измену. Готов выступить против своих ради интересов чужаков и собственного кошелька.

Гражина - против. Она пытается убедить князя. Неудачно.

После нескольких дней верхом в седле князь засыпает в своих покоях. И тут в замок являются немецкие послы. Близка битва. На чьей стороне выступит князь?.. Гражина идет будить мужа на бой.

Князь сам не свой выезжает из замка и бьется... не на стороне крестоносцев, а против них.

Побеждает с помощью странного черного рыцаря. Но сам смертельно ранен и в меру пафосно умирает.

Ну, вы поняли. Как поют в известной украинской песне "біля кулемета дівчина молода".

Что меня удивило. А вот у Шекспира Гражина бы князя точно убила. А тут он просто проспал и даже в битве поучаствовал на белом черном коне.

Никакой мэрисьюшности. Гражина не на ту сторону вешает саблю, неуверенно чувствует себя на поле боя, не владеет стратегией - к счастью, есть верный помощник князя, который сам расставляет полки и, как может, опекает своего постранневшего князя.

Язычество. Какие же это времена, что знать не исповедует христианство?! Ох уж эта странная литвинская (не путать с литовской!) демократия...

Очень приятно, тепло встречать родную топонимику. Если сам облазил склоны Новогрудского замка, пожимал плечами при виде Лидского (а что, это вам не замок-дворец, а площадка временного размещения войск для сбора в серьезный поход) - все перед глазами.

Концентрированный язык стихотворения трудно воспринимать на слух. Слова несут большую нагрузку, чем в прозе, приращение смыслов в поэтическом тексте требует большей концентрации внимания. А чтецу правильно расставить ударения не помогает даже явный ритм стиха. Ну как так?!.