4.5

Тут дзейсніцца бесперастанна адзін i той самы дослед, праводзіцца адзін i той самы эксперымент:
ці дастаткова вазоны — вазоны, ці дастаткова ружы — ружы, ці дастаткова стол — стол, ці дастаткова рыбы — рыбы, ці дастаткова вада — вада, ці дастаткова маланка — маланка, ці дастаткова хлеб — хлеб, i людзі, якія праводзяць дослед,— ці дастаткова людзі...

Разанаў - сталкер. Паглядзіце на яго: аголены чэрап, вялікія запалыя вочы, завостраныя рысы твару - ён прайшоў бы кастынг у Таркоўскага.

Я звалілася ў гэты зборнік, як у зону: раптам згусціліся фарбы свету і час стаў вязкім. Чытаеш некалькі радкоў - і круціш іх з усіх бакоў, абмацваеш: мала таго, что аб'емныя, дык яшчэ і іншасветныя, калі ты іх ужо выцягнуў, як іх прыкласці да жыцця, што яны могуць? Акумулятары сэнсаў? Ці так, для аздобы свецяцца? Выпадковыя метафары, выпалыя з кішэні сур'ёзнага рамана? Наўмысна пакінутая прынада падступнага назіральніка-прагрэсара?

Знаёмыя простыя рэчы выглядаюць пагрозліва жывымі і дзікімі. Шляхі паводзяць сябе як хочуць. Дарога перакідваецца ў яміну, "як здрадлівы лёд, пад намі правальваецца зямля, самі сабою зрушваюцца са сваіх месцаў нашы бажніцы, астрогі, музеі, крамы"... Ты не можаш вярнуцца па сваіх слядох назад, бо памяняўся абуткам з чужынцам і цяпер твае сляды - чужыя. Маланка шукае сцежку (тваю?), а грымоты дык увогуле ідуць ва ўсе бакі па бездаражы (яны цябе не абмінуць). Трохмерны свет выгінаецца, ты даеш нырца на іншую глыбіню новага вымярэння, але ўрэшце змушаны вярнуцца на сваю пляскатую "паверхню".

...З-за нябачнай мяжы выходзяць памерлыя і сядаюць за стол побач.

"Кожны народ мае хаця б адзін геніяльны твор, і гэты твор - мова", - самы вядомы афарызм Алеся Разанава. У кожнай мове ёсць словы-слупы, словы-раманы, словы-трактаты, якія адкрываюць глыбіню ментальнасці народа. Адно з такіх словаў у беларускай мове - рэчаіснасць. Рэальнасць для беларусаў - гэта існасць рэчаў, існаванне прадметаў і сутнасць паняткаў. Разанаў, як хітрую галаваломку, раскрывае любое пляскатае слова ў шматвымерны эйдас: рэч робіцца існай, тоеснай самой сабе, і мноства патэнцыйных рэалізацый праносіцца па чытацкіх нейронах. (А я ж і забылася, што ў яго ёсць зборнік з назвай "Рэчаіснасць".)

Я шукала, з кім Разанава параўнаць. ...Каэльа?! Ну, такі, якім яго бачыць ягоная мама, - геніяльны, ідэальны, як было задумана. Суперкароткія прыпавесці, што адкідаюць мноства ценяў сэнсаў. Намёкі на фантазійныя сюжэты ("Вучань чараўніка"), сацыяльныя драмы (аднагодкі трактарысты). Фразеалагізмы, ствараныя наўмысна. Не смакаванне гукапісу слова, перабор-нанізванне падобных каранёў, пераспеўванне іх, як у вершаказах, а раскопкі сэнсаў - не аналіз-раскладанне, а сінтэз. Дасканалыя тэксты, дзе кожнае слова важыць, дзе ў ідэальную форму ўліты каштоўны змест.

У дасканаласці - пастка для Разанава. Мы запамінаем з рамана яркі эпізод. Бярэм дэвізам кароткую трапную фразу. Калі ўсё лішняе было абтрэсена адразу... куды эвалюцыянаваць? Нам жа патрэбны "рост", "прагрэс", "ну, здзіві мяне яшчэ". Што яскравейшае за прыпавесць, версэт, тузін ідэальна падабраных словаў? Адно слова? Ці маўчанне?..

Перевод на русский язык...

Здесь осуществляется беспрестанно один и тот же опыт, проводится один и тот же эксперимент:
достаточно ли вазоны - вазоны, достаточно ли розы - розы, достаточно ли стол - стол, достаточно ли рыбы - рыбы, достаточно ли вода - вода, достаточно ли молния - молния, достаточно ли хлеб - хлеб, и люди, проводящие исследование, - достаточно ли люди...

Рязанов - сталкер. Посмотрите на него: оголенный череп, большие запавшие глаза, заостренные черты лица - он прошел бы кастинг у Тарковского.

Я упала в этот сборник, как в зону: вдруг сгустились краски мира и время стал вязким. Читаешь несколько строк - и крутишь их со всех сторон, ощупываешь: мало того, что объемные, так еще и потусторонние, если ты их уже вытащил, как их приложить к жизни, что они могут? Аккумуляторы смыслов? Или так, для украшения светятся? Случайные метафоры, выпавшие из кармана серьезного романа? Намеренно оставленная ​​приманка коварного наблюдателя-прогрессора?

Знакомые простые вещи выглядят угрожающе живыми и дикими. Пути ведут себя как хотят. Дорога обрастает ямами, "как предательский лед, под нами проваливается земля, сами собой сдвигаются со своих мест наши храмы, остроги, музеи, магазины"... Ты не можешь вернуться по своим следам обратно, потому что поменялся обувью с чужаком и теперь твои следы - чужие. Молния ищет тропу (твою?), а громы так вообще бредут во все стороны по бездорожью (они тебя не минуют). Трехмерный мир изгибается, ты ныряешь на иную глубину нового измерения, но в конце концов вынужден вернуться на свою плоскую "поверхность".

...Из-за невидимого предела выходят умершие и садятся за стол рядом.

"У каждого народа есть хотя бы одно гениальное произведение, и это произведение - язык", - самый известный афоризм Алеся Рязанова. В каждом языке есть слова-столпы, слова-романы, слова-трактаты, которые открывают глубину ментальности народа. Одно из таких слов в беларусском языке - рэчаіснасць. Рэчаіснасць = реальность, действительность (стилистически нейтральное слово) для беларусов - это існасць=сущность рэчаў=вещей, существование предметов и сущность понятий. Рязанов, как хитрую головоломку, раскрывает любое плоское слово в многомерный эйдос: вещь становится сущносной, тождественной самой себе, и множество потенциальных реализаций проносится по читательским нейронам. (А ведь я и забыла, что у него есть сборник с названием "Рэчаіснасць".)

Я искала, кто похож на Рязанова. ...Коэльо?! Ну, такой, каким его видит его мама, - гениальный, идеальный, как было задумано. Суперкороткие притчи, отбрасывающие множество теней смыслов. Намеки на фентезийные сюжеты (ученик волшебника), социальные драмы (сверстники-трактористы). Фразеологизмы, создаваемые преднамеренно. Не смакование звукописи слов, перебор-нанизывание похожих корней, перепевание их, как в "стихосказах", а раскопки смыслов, не анализ-препарирование, а синтез. Совершенные тексты, где каждое слово весомо, где в идеальную форму влито ценное содержание.

В совершенстве - ловушка для Рязанова. Мы запоминаем из романа яркий эпизод. Берем девизом короткую, меткую фразу. Если всё лишнее было отброшено сразу... куда эволюционировать? Нам же нужен "рост", "прогресс", "ну, удиви меня еще". Что ярче притчи, версета, дюжины идеально подобранных слов? Одно слово? Или молчание?..