Вручение октябрь 2004 г.

Страна: Польша Место проведения: город Варшава Дата проведения: октябрь 2004 г.

Премия жюри

Лауреат
Войцех Кучок 4.2
Войцех Кучок - поэт, прозаик, кинокритик, талантливый стилист и экспериментатор, самый молодой лауреат главной польской литературной премии "Нике" (2004), полученной за роман "Дряньё" ("Gnoj").
В центре произведения, названного "антибиографией" и соединившего черты мини-саги и психологического романа, - история мальчика, избиваемого и унижаемого отцом. Это роман о ненависти, насилии и любви в польской семье. Автор пытается выявить истоки бытового зла и оценить его страшное воздействие на сознание человека. Сама же художественная ткань текста - как всегда у Кучока - насыщена любопытными языковыми и стилистическими находками.
Ja
Ева Липска 0.0
O tym zbiorze liryki Ewy Lipskiej można powiedzieć tak -

Wszystko, co najważniejsze dla Poetki:
miłość,
zawsze dialog,
okrucieństwo czasu,
konsekwencje nowoczesności,
fotografie chwili przeżytej bardzo osobiście.
Daniel Odija 0.0
Nominacja do Nagrody Literackiej im. Józefa Mackiewicza 2004
Finalista Nagrody Nike 2004.

"Tartak", podobnie jak poprzednia książka Daniela Odiji, jest powieścią wielowątkową. Postacią pierwszoplanową jest właściciel tartaku - Józef Myśliwski, który w biednej popegeerowskiej wiosce buduje swoje małe imperium. Gnany niczym nie skrępowaną żądzą sukcesu, zbija pokaźny majątek na hodowli lisów, a kiedy interes przestaje przynosić oczekiwane zyski, ogołaca pobliskie lasy z drzewa, uzależniając od siebie ich właścicieli niczym wasali. W pogoni za sukcesem traci jednak stopniowo wszystko, na czym mu kiedyś zależało: miłość żony i syna, względy kochanki. Mieszkańcy wioski krążą wokół Myśliwskiego jak satelity, topiąc w alkoholu rosnącą zawiść i poczucie życiowej przegranej.

Bohaterowie powieści Odiji zmagają się z przeznaczeniem. Nawet ci nieliczni, jak udzielny książę biznesu czy właścicielka jedynego w okolicy baru (o której względy walczą zauroczeni jej wdziękami bywalcy knajpy), którym wydaje się, że wybrali własny los, uginają się ostatecznie pod natłokiem nieoczekiwanych wydarzeń. Tych, którzy przestali się łudzić, że potrafią samodzielnie pokierować własnym życiem, przepaja prostolinijny determinizm. Są skłonni przypisywać wolę światu, losowi, Bogu i będącym ich emanacjami rozmaitym "złośliwym siłom".

"Tartak" jest przypowieścią o upadku społeczności, opisuje modelowy przykład communitas zdegenerowanej, będącej zaprzeczeniem arystotelesowskich wyobrażeń o skonsolidowanej wspólnym celem grupie ludzi. Mieszkańców wioski, szczególnie tych "z pegeerów", łączy jedynie bieda, brak perspektyw, ciągłe utyskiwanie i nienawiść żywiona wobec "bogaczy". Wybrańcy losu, którzy mają jeszcze pracę, wcale się tym nie szczycą. Jeden z nich jest nawet przekonany, że dopiero gdy dopadnie go grożące mu bezrobocie, będzie mógł się poczuć pełnoprawnym członkiem społeczności, "być pełną gębą z nimi". Charakterystycznym rysem owego "bycia z nimi" jest ksenofobiczna niechęć okazywana obcym. "Miastowi" są traktowani nieufnie: poddaje się ich towarzyskiemu ostracyzmowi albo wykorzystuje. Obcymi są też wioskowi outsiderzy, wśród nich budzący podszytą strachem niechęć "Dziad" - samotny stary znachor mieszkający na skraju wsi, który pada ofiarą brutalnego morderstwa.

Panowaniu Myśliwskiego kładzie kres konfrontacja z populistycznym politykiem Andrzejem Pasieką, który, zręcznie wykorzystując panujące wśród biedoty nastroje, przejmuje wiejski rząd dusz. Myśliwskiego, niczym biblijnego Hioba, przygniatają kolejne tragedie i katastrofy: wmanewrowany w finansową aferę grzęźnie w długach, które czynią zeń bankruta, pełniąca cenną rolę sprzątaczki żona ulega paraliżowi, nawet ukochany syn okazuje się szantażystą, złodziejem i mordercą. W końcu, chcąc uchronić dorobek życia przed komornikami, podpala tartak i popada w otępienie. Pasieka tryumfuje. Ludzie przyglądają się działaniom "złośliwej siły" z mieszaniną strachu i satysfakcji.

Powieść Odiji zamykają dwie metaforyczne sceny. W pierwszej z nich sparaliżowana żona Józefa tępo obserwuje rozgrywające się w akwarium, niczym w żywej makiecie wioski, sceny: nie karmione od wielu dni ryby pożerają się wzajemnie, woda mętnieje od rybich odchodów, a warstwa glonów zarastająca szyby pochłania resztki słońca. W drugiej scenie jeden z pracowników Myśliwskiego odchodzi z wioski jak kowboj w stronę zachodzącego słońca, pozostawiając za sobą osadę na Dzikim Wschodzie, która nic już nie może mu zaoferować.
Мечислав Порембский 0.0
Nowosielski - to zapis niezwykłego spotkania jednego z najwybitniejszych polskich malarzy współczesnych z wybitnym humanistą. Jest to historia pięknej i wiernej przyjaźni trwającej nieprzerwanie od 60 lat. Książka zawiera zbiór wszystkich najważniejszych tekstów Porębskiego o Nowosielskim - w tym dotąd nie publikowanych.
Рышард Пшибыльский 0.0
W nominowanej do nagrody NIKE 2004, dedykowanej pamięci prof. Marii Żmigrodzkiej książce Krzemieniec. Opowieść o rozsądku zwyciężonych, Ryszard Przybylski barwnym stylem opowiada o dziejach słynnego Liceum Krzemienieckiego, a także samego Krzemieńca, który dzięki powstaniu tej niecodziennej szkoły awansował do miana "Aten wołyńskich". Przybylski sięga do roku 1805, kiedy Tadeusz Czacki, przy współudziale Hugona Kołłątaja, założył Liceum Krzemienieckie. Szybko stało się ono ośrodkiem życia umysłowego i ostoją polskości. Autor kreśli barwną panoramę ówczesnej kresowej mentalności i obyczajowości, jednak głównym bohaterem jego intrygującej opowieści pozostaje samo liceum - jego Ojcowie Założyciele, profesorowie, społeczność uczniowska, struktura, a także fety i zwyczaje. "Krzemieniec" to opowieść o polsko-rosyjskim dramacie, w którym dzisiejsi gospodarze tych ziem, Ukraińcy, są całkowicie nieobecni. [...] I to ten naród ostatecznie zamknął spór między Polakami a Rosjanami, spychając Krzemieniec w obszar geografii kultury i umieszczając go wśród bytów równie ulotnych i nieśmiertelnych, jak Nowe Ateny i Nowe Jeruzalem. [...] Ta książka jest dla mnie opowieścią o strasznej sile wpisanej w język, przed którą kapituluje i rozsądek zwycięzców, i rozsądek zwyciężonych (Tadeusz Komendant, "Rzeczpospolita"). Ryszard Przybylski urodził się w 1928 r. w Równem na Wołyniu. Eseista i historyk literatury, emerytowany profesor IBL PAN. Ogłosił m. in. książki: Klasycyzm, czyli prawdziwy koniec Królestwa Polskiego, Baśń zimowa. Esej o starości, Rozhukany koń. Esej o myśleniu Juliusza Słowackiego, Sardanapal. Opowieść o tyranii, Mityczną przestrzeń naszych uczuć oraz wybór esejów i listów Nadieżdy Mandelsztam Mozart i Salieri. Laureat wielu nagród, w tym m. in. Nagrody Wielkiej Fundacji Kultury, Nagrody Kościelskich i Nagrody im. Jurzykowskiego.
Magdalena Tulli 0.0
In Moving Parts a feckless, comical narrator struggles against all odds to tell a story for which he is responsible, but which he neither controls nor understands. His characters multiply, repeat, and go astray; his employer is paying no attention, asleep in a drunken stupor. The increasingly desperate narrator clambers over rooftops and through underground passages, watching helplessly as his characters reappear in different times and settings and start rival stories against his will.

This thought-provoking, wryly humorous work from the acclaimed author of Dreams and Stones tells of the sadness of the world and of the inadequate means that language and storytelling offer us for describing and understanding it. Yet it does so in Tulli’s characteristically clear, concrete, gorgeous prose, and, as with Dreams and Stones, the book is a delight to read. This extraordinary work, utterly unique both in its form and its message, shows a European master at the height of her powers and constitutes a major contribution to a new century of European literature. Moving Parts was shortlisted for the 2004 Nike Prize, Poland’s most prestigious literary award. W.S. Merwin claims, “The originality of Tulli’s writing is not lessened by representing a family tree that includes Michaud, Kafka, Calvino, and Saramago.”
Хенрик Ваниек 0.0
Finalista nagrody Nike, wybitny malarz, rysownik i pisarz zaprasza w kolejną mistyczną podróż. Nowa powieść Henryka Wańka to pełna przewrotnej metafizyki książka historyczna z intrygą sensacyjną w tle. Bohaterem Sprawy Hermesa jest działający w szeregach pewnej tajnej "inkwizytorskiej" komisji natchniony pastor, którego wstępujący na tron Fryderyk Wilhelm III niespodziewanie odwołał ze stanowiska! Zarówno cenzorska działalność grupy teologów pod przewodnictwem Hermesa, jak i objęta zmową milczenia zagadka jego nagłej degradacji nie zostały nigdy rozpatrzone i sprawiedliwie osądzone przez śmiertelników. W efekcie sprawę przejął niebieski trybunał, a dokładniej anielski radca von Engel, dowodząc tym samym, że kara dosięga zawsze i wszędzie, nawet w wieczności.
W przypadku Hermesa sprawa przedstawiała się zawile. Nie osądzony zawczasu, stanął przed Trybunałem Niebieskim z głębokim poczuciem swojej niewinności. I dopiero tam został postawiony przed faktami, które poczytywał sobie za zasługi. Jednak sędziowie byli przeciwnego zdania.

Премия читателей

Лауреат
Войцех Кучок 4.2
Войцех Кучок - поэт, прозаик, кинокритик, талантливый стилист и экспериментатор, самый молодой лауреат главной польской литературной премии "Нике" (2004), полученной за роман "Дряньё" ("Gnoj").
В центре произведения, названного "антибиографией" и соединившего черты мини-саги и психологического романа, - история мальчика, избиваемого и унижаемого отцом. Это роман о ненависти, насилии и любви в польской семье. Автор пытается выявить истоки бытового зла и оценить его страшное воздействие на сознание человека. Сама же художественная ткань текста - как всегда у Кучока - насыщена любопытными языковыми и стилистическими находками.