Лучшие книги Хачатур Аветикович Абовян

В своем бессмертном романе автор искал те формы художественного воплощения, которые помогали бы идейной задаче острого воздействия на общественную мысль. За романтической патетикой его произведения, сквозь бытовые детали и подробности властно пробивается главная мысль — священный завет Абовяна о нерасторжимости исторических судеб армянского народа с судьбой России.

«Раны Армении» сразу же завоевали общенациональное признание. Армянская печать в разных концах мира с воодушевлением заговорила о романе Абовяна. Первым выступил журнал «Аревмутк» («Запад»), издаваемый в Париже. Редактор журнала, прогрессивный критик и публицист Степан Восканян отметил п своей статье, что Абовян сумел, не нарушая, а, наоборот, развивая национальные традиции художественной культуры своего народа, подняться до уровня современных достижений мировой литературы.

Абовян оставил неизгладимый след в развитии армянской прозы. Найденные им приемы повествования - экскурсы в прошлое, обрисовка героев красками народных эпических сказаний, ашугская манера лирического обращения к читателю (как бы к слушателю), вместе с тем упругое и многоплановое построение сюжета повествования, почерпнутое из опыта русского и европейского романа, и, наконец, своеобразное переплетение реализма и романтизма - все эти характерные для стиля и метода Абовяна компоненты нашли свое развитие в творчестве классиков армянской литературы второй половины XIX в.- Раффи, Пронина, Агаяна, Церенца и многих других.

Хачатур Абовян (1809—1848) — великий армянский просветитель-демократ, основоположник новой армянской литературы и современного языка.
В романе "Раны Армении" изображены исторические события начала XIX века, приведшие в 1828 году к присоединению восточной части Армении к России. Автор выступает поборником дружбы армянского и русского народов.
Кроме романа в книгу вошли лирические стихотворения, стихи из романа "Раны Армении", басни и сатира, "Побасенки о мулле Масрадине".

«Պարապ վախտի խաղալիքը» առակների ու զրույցների հավաքածու է, որ գրվել է 1838-1841 թթ., տպագրվել է 1864 թ.։ Ժողովածուի առաջաբանում Աբովյանը, բարձր գնահատելով գրաբարը, առաջ է քաշել աշխարհաբարով ստեղծագործելու անհրաժեշտության հարցը։ Ժողովածուն ընդգրկում է տարբեր առակներ, որոնց միջոցով հեղինակը բարոյական խրատներ է տալիս ընթերցողին («Էս գրքի ճամփի խրատը», «Հացակեր փոշը», «Լոռըցիք», «Երկաթակեր մուկը», «Ծառերն ու կացինը» եւ այլն): Բացի առակներից այնտեղ տեղ են գտել նաեւ առասպելներ ու զրույցներ, որոնք գեղարվեստական լեգենդի առաջին նմուշներն են հայ գրականության մեջ (Խանը, Բաղդատի ճամփորդ եշը, Արտուտը իր ձագերովը ու երկրագործը): Աբովյանին միշտ մտատանջել են անհատի եւ հայրենիքի ճակատագրերը, իր ստեղծագործություններում նա վեր է հանել իրականության գորշ հակադրությունները: «Պարապ վախտի խաղալիք» գրքում տեղ գտած նրա առակները մարդկանց բարոյապես ազնվացնելու փորձեր են: Աբովյանն իր առակներով ծաղրում է հիմար ու անազնիվ մարդկանց: «Պարապ վախտի խաղալիքը» առակների ժողովածուն պայմանավորված է ժողովրդական խոսքն ու զրույցը, բառն ու բանը, կենցաղը, սովորությունները, բարքերը հայ հասարակության լայն շերտերին հաղորդակից դարձնելու կարեւորությամբ:

«Թուրքի աղջիկը» նորավեպում նա գրում է. «Որ ասում էին` թէ Ռուսաստանից մեծ մարդ ա եկել, որ մեր երկրի ահվալն քննի, իմանայ, որ կուսակալիցը, եա նախարարիցը (մինիստրիցը), մէկ թուղթ է գալիս, որ կառավարութիւնիցը (դիրեկցիիցը) ստորոժը գիրքը կռնատակին աչքիս չէ՞ր երեւում, էնպես եի սարսափում, կարծում, թէ էս ա, իմ վերջին օրը հասել, մօտեցել ա… Իմ թշնամիքը ինձ մատնել, ինձ պէտք է տանեն սաղ-սաղ թաղեն, եա կախ տան…»: Աբովյանի հայրենասեր սիրտը խիստ մտահոգված էր ժամանակի հայ գրականությամբ: Աբովյանին մտահոգություն էր պատճառում, թե ինչու «զարգացած եւրոպացիները զարմանում են, որ հայ ժողովուրդը, որի ճակատագիրն ու բնակավայրն այդքան նպաստավոր է բանաստեղծության համար, այնուամենայնիվ մինչեւ այժմ ոչ մի բանաստեղծ չի կարող ցույց տալ»: Իր փնտրտուքի արդյունքում Աբովյանը ըմբռնեց, որ պետք է ձերբազատվել հնից եւ ստեղծել նոր հայ գրականություն: Հասկանալով գրաբարի եւ աշխարհաբարի հակասությունը, նա առաջինն էր, որ սկսեց գրապայքարը եւ առաջ քաշեց նոր լեզվին անցնելու կարեւորությունը: «Թեկուզ ռսերեն, նեմեցերեն, յա ֆրանցուզերեն գրած, թեկուզ գրաբար` տասը կըլի որ հասկանային, բայց հարիր հազարի համար` թեկուզ իմ գրածը, թեկուզ մեկ քամու ջաղաց: Ախր որ ազգը էն լեզվովը չի խոսում, էն լեզուն չի հասկանում, սաքի հենց բերնիցդ էլ ոսկի վեր ածիր. ը՞ւմ պետք է ասես: Ամեն մարդ իր սրտի խարջ բան կուզի: Քո ղաբլու փլավն ինձ ինչ օգուտ, որ ես չեմ սիրում», գգրում էր Աբովյանը: Նա ուղղակի անհրաժեշտ էր համարում ազգային գրական լեզվի հիմնադրումը: